پایان شغل، آغاز عصر بی‌نیازی؟
ایلان ماسک: کار کردن در جهان تمام می‌شود
ایلان ماسک با هر توییتش آینده را به لرزه می‌اندازد. اما این‌بار حرف او بیش از پیش یادآور یک پرسش فلسفی است: وقتی ماشین‌ها همه کارها را انجام می‌دهند، آیا ما واقعاً آزاد می‌شویم یا بی‌استفاده؟
ایلان ماسک، مردی که هر جمله‌اش می‌تواند بازارها را بلرزاند، این‌بار پیش‌بینی تازه‌ای کرده:«کار کردن در سراسر جهان به پایان می‌رسد.»
مدیرعامل تسلا و اسپیس‌ایکس، در واکنش به گزارشی از نیویورک تایمز درباره تلاش آمازون برای جایگزینی ۶۰ هزار کارگر با ربات‌ها، در شبکه اجتماعی X نوشت:
«این دیوانگی است که فکر کنیم در ده سال آینده انسان‌ها هنوز جعبه‌ها را بسته‌بندی و ارسال می‌کنند. بازی تمام شده است، دوستان.»
و به‌قول خودش، در آینده «کار کردن اختیاری خواهد بود؛ مثل پرورش سبزیجات در حیاط خانه‌تان فقط برای لذت، نه برای بقا.»
کار به‌عنوان «عادت» در حال انقراض
این نخستین بار نیست که ماسک از حذف شغل‌ها حرف می‌زند، اما جمله اخیر او یک تغییر لحن مهم دارد:
او دیگر درباره‌ی «کاهش مشاغل» صحبت نمی‌کند، بلکه از پایان مفهوم اشتغال می‌گوید.
در نگاه ماسک، هوش مصنوعی و ربات‌ها نه‌تنها جایگزین کارگران کارخانه‌ها، بلکه حتی جایگزین پزشکان، برنامه‌نویسان، معلمان و هنرمندان خواهند شد.
و وقتی همه چیز از تولید تا تفکر توسط ماشین انجام شود، انسان چه می‌شود؟
تماشاگر؟ مصرف‌کننده؟ یا صرفاً موجودی که به «هیچ کاری» نیاز ندارد؟
بهشت تکنولوژی یا کابوس بیکاری؟
ماسک آینده را مثل بهشتی بدون نیاز به پول تصویر می‌کند:
کالاها و خدمات تقریباً رایگان خواهند بود، چون «ده‌ها میلیارد ربات» هرچه انسان بخواهد را با هزینه‌ای نزدیک به صفر تولید می‌کنند.
اما در طرف مقابل، واقعیت فعلی جهان چیز دیگری می‌گوید:
طبق آمار، بیش از ۷.۴ میلیون آمریکایی بیکارند و کارشناسان هشدار می‌دهند که گسترش سریع هوش مصنوعی ممکن است میلیون‌ها شغل دیگر را در چند سال آینده حذف کند.
حتی جفری هینتون، پدرخوانده هوش مصنوعی، می‌گوید:
«این انقلاب، جهان را به دو طبقه تقسیم می‌کند: عده‌ای بسیار ثروتمند و اکثریتی که هیچ سهمی از این ثروت ندارند.»
پایان کار یا پایان انسانِ مولد؟
اگر تاریخ بشر را از زاویه‌ی «کار» نگاه کنیم، تمام هویت ما بر محور شغل ساخته شده است:
کشاورز، صنعتگر، کارگر، کارمند، فریلنسر.
کار فقط منبع درآمد نبوده، بلکه بخشی از معنا، تعلق و شأن اجتماعی انسان بوده است.
و حالا با پیش‌بینی ماسک، سؤال اصلی این است:
اگر دیگر نیازی به کار نباشد، انسان چه می‌شود؟
شادی، خلاقیت، یا افسردگی در جهانی که همه‌چیز آماده است اما هیچ‌کس نقشی ندارد؟
آینده‌ای که از هم‌اکنون آغاز شده
از آمازون تا مایکروسافت، از خطوط تولید تسلا تا ربات‌های چت و طراحی، هوش مصنوعی در حال بلعیدن آرامِ مشاغل است.
اما شاید مسئله فقط جایگزینی نیروی کار نباشد، بلکه تغییر رابطه انسان با معنا، تلاش و هدف زندگی است.
اگر پیش‌بینی ماسک درست باشد، جهان در آستانه‌ی انقلابی قرار دارد که نه صنعتی است و نه دیجیتال بلکه وجودی است:
عصر بی‌نیازی، اما شاید بی‌معنایی.
ایلان ماسک با هر توییتش آینده را به لرزه می‌اندازد. اما این‌بار حرف او بیش از پیش یادآور یک پرسش فلسفی است:
وقتی ماشین‌ها همه کارها را انجام می‌دهند، آیا ما واقعاً آزاد می‌شویم یا بی‌استفاده؟
نویسنده: دارا مجد