ریالِ جدید از راه میرسد؛ حذف صفرها، آغاز نظم تازه یا شوک پنهان اقتصادی؟
آیا حذف صفرها، سرآغاز نظم پولی تازهای در اقتصاد ایران خواهد بود، یا تنها تغییری ظاهری است که بدون اصلاحات عمیق، به سردرگمی بیشتر بازار و مردم میانجامد؟
با لازمالاجرا شدن قانون حذف صفر از پول ملی از اسفند ماه امسال، اقتصاد ایران در آستانه یکی از مهمترین تغییرات پولی دهههای اخیر قرار گرفته است؛ تغییری که نشانههای عملی آن حالا رسماً وارد اسناد بالادستی شده و لایحه بودجه سال ۱۴۰۵ نیز بر مبنای ریال جدید تنظیم شده است.
این تصمیم به معنای ورود تدریجی کشور به یک فضای پولی تازه است؛ فضایی که در آن اعداد کوچکتر میشوند، اسکناسهای جدید وارد چرخه میشوند و واحد پولی فعلی طی یک دوره گذار چندساله، آرامآرام از صحنه اقتصاد کنار میرود.
حذف صفرها؛ تغییر ظاهری یا اصلاح بنیادین؟
بر اساس برنامه اعلامشده، طی یک پروسه پنجساله، اسکناسهای جدید به بازار تزریق میشوند و در این مدت، پول قدیم و جدید بهصورت همزمان در گردش خواهند بود. هدف رسمی این طرح:
- سادهسازی محاسبات مالی
- کاهش هزینههای حسابداری و مبادلات
- افزایش خوانایی ارقام در بودجه، قراردادها و ترازنامهها
عنوان شده است.
اما تجربه کشورهای دیگر نشان میدهد حذف صفرها، بیش از آنکه یک اقدام صرفاً فنی باشد، بار روانی و انتظاری سنگینی برای جامعه دارد.
بازارها چه واکنشی نشان خواهند داد؟
انتظار میرود از سال آینده:
- بازارهای پولی و مالی با واحد پولی جدید تطبیق پیدا کنند
- سامانههای بانکی، حسابداری و پرداخت بهروزرسانی شوند
- قیمتگذاریها وارد دورهای از ابهام و دوگانگی شوند
همین دوره گذار، جایی است که نگرانیها شکل میگیرد؛ چرا که در بسیاری از کشورها، سوءبرداشت قیمتی، گرد کردن قیمتها به بالا و فشار روانی تورمی از پیامدهای اولیه حذف صفر بوده است.
نگرانی اصلی؛ تورم یا توهم تورم؟
اقتصاددانان هشدار میدهند که حذف صفرها بهخودیخود تورمزا نیست، اما اگر:
- سیاستهای پولی و مالی مهار نشود
- انضباط بودجهای رعایت نگردد
- انتظارات تورمی کنترل نشود
میتواند به توهم افزایش قیمتها و در نهایت، افزایش واقعی آن منجر شود. بهویژه در اقتصادی که مردم سالها با بیثباتی پول ملی مواجه بودهاند، هر تغییر در اسکناس و ارقام میتواند حساسیتبرانگیز باشد.
ریال جدید؛ آزمون اعتماد عمومی
بسته شدن بودجه ۱۴۰۵ با ریال جدید، یک پیام روشن دارد: دولت قصد بازگشت ندارد و این تغییر تصمیمی برگشتناپذیر است. اما موفقیت آن نه در چاپ اسکناسهای تازه، بلکه در بازسازی اعتماد عمومی به پول ملی رقم میخورد.
پرسش اصلی اینجاست:
آیا حذف صفرها، سرآغاز نظم پولی تازهای در اقتصاد ایران خواهد بود، یا تنها تغییری ظاهری است که بدون اصلاحات عمیق، به سردرگمی بیشتر بازار و مردم میانجامد؟
پاسخ این پرسش را نه قانون، بلکه عملکرد اقتصادی سالهای پیشرو مشخص خواهد کرد.
نویسنده: نویسا راد