فشار زیاد شود ایران بمب اتمی می‌سازد | فعال کردن «مکانیسم ماشه» به ضرر اروپاست

 شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی قطعنامه پیشنهادی تروئیکای اروپایی شامل آلمان، فرانسه، و انگلیس به همراه آمریکا را به تصویب رساند.

براساس این قطعنامه که نسخه‌ای از آن در اختیار خبرنگار تابناک قرار گرفته بود تا بهار ۱۴۰۴ (مارس ۲۰۲۵) به ایران مهلت همکاری با آژانس در مورد موارد خواسته شده داده شده است.

در این قطعنامه آمده است با اشاره به نگرانی عمیق مدیرکل مبنی بر اینکه مواد هسته‌ای اعلام نشده در چندین مکان اعلام نشده در ایران وجود داشته است و مکان (های) فعلی آن برای آژانس شناخته شده نیست، و ارزیابی وی مبنی بر اینکه مواد هسته‌ای مورد استفاده در ایران طبق مقررات توافقنامه پادمان NPT ایران اعلام نشده است. 

همچنین در این قطعنامه به توافق مارس ۲۰۲۳ و توافقات سفر اخیر «رافائل گروسی» مدیر کل آژانس به ایران اشاره شده و آمده است: حمایت از تلاش‌های جاری مدیرکل، از جمله از طریق نشست‌های سطح بالا بین آژانس و ایران در تهران در ۱۴ نوامبر ۲۰۲۴، برای به دست آوردن پیشرفت از سوی ایران در حل و فصل مسائل پادمانی باقی مانده و بهبود همکاری با آژانس، از جمله از طریق اجرای کامل توافق مشترک در بیانیه آژانس بین المللی انرژی اتمی و ایران در ۴ مارس ۲۰۲۳، با یادآوری اینکه هر دو طرف دریافته اند که چنین تعاملاتی می‌تواند راه را برای توافقات گسترده‌تر بین طرفین هموار کند.

قطعنامه در پایان از مدیرکل درخواست می‌کند تا ارزیابی جامع و به روز شده‌ای در مورد وجود یا استفاده احتمالی از مواد هسته‌ای اعلام نشده در ارتباط با مسائل باقی مانده گذشته و حال در مورد برنامه هسته‌ای ایران، از جمله گزارش کامل همکاری ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی در این موضوعات، ارائه کند، به گونه‌ای که آژانس قادر به راستی‌آزمایی اجرای تعهدات پادمانی ایران از جمله عدم انحراف مواد هسته‌ای، بر اساس تمام اطلاعات موجود، برای بررسی توسط شورای حکام مارس ۲۰۲۵ یا حداکثر تا بهار ۲۰۲۵. باشد.

در خصوص این موضوع، خبرنگار تابناک گفتگویی با «مارک فینو» سخنگوی پیشین وزارت خارجه فرانسه انجام داده است که در ادامه آمده است. «فینو» در حال حاضر عضو ارشد بخش عدم اشاعه در «مرکز سیاست امنیتی ژنو» (GCSP) است.

*شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی قطعنامه‌ای علیه ایران به تصویب رساند و از مدیرکل خواست تا گزارش جامع برنامه هسته‌ای در مورد موارد درخواستی را تا مارس ۲۰۲۵ ارائه کند. برخی این اقدام انگلیس، آلمان و فرانسه را چراغ سبزی برای دولت ترامپ می‌دانند. ارزیابی شما چیست؟

در واقع، این بیشتر یادآور این است که در سال ۲۰۰۳، این انگلیس، آلمان و فرانسه (E۳) بود که مذاکره با ایران را آغاز کرد که در سال ۲۰۱۵ به برجام منجر شد، که در آن هر دو این سه کشور اروپایی و اتحادیه اروپا نقش محوری داشتند، همانطور که مذاکرات وین نشان داد.

بنابراین E۳ می‌خواهد هم به ایران و هم به ایالات متحده سیگنالی بفرستد: برای اینکه ایران از نزدیک‌تر شدن به ظرفیت تولید سلاح‌های هسته‌ای دست بردارد و به ایالات متحده نشان دهد که هر تلاشی برای رسیدگی به این موضوع به‌صورت یک‌جانبه یا دوجانبه با شکست مواجه خواهد شد.

ایران پس از مذاکرات مستقیم با آمریکا در عمان، غنی‌سازی اورانیوم ۶۰ درصدی خود را کاهش داد، اما پس از آن دوباره شروع به افزایش تولید کرد. اروپایی‌ها می‌خواهند در هر ابتکاری در رابطه با برنامه هسته‌ای ایران مشارکت داشته باشند، به‌ویژه اگر ترامپ در بازگشت به کاخ سفید به سیاست فشار حداکثری علیه ایران بازگردد.

*اگر خواسته‌های انگلستان، آلمان، فرانسه و آمریکا تا مارس ۲۰۲۵ برآورده نشود، گام بعدی آنها چیست؟ اگر شورای حکام پرونده ایران را به شورای امنیت ارجاع دهد، آیا احتمال وتوی روسیه و چین وجود دارد؟

ارجاع به شورای امنیت سازمان ملل باید ابتدا توسط شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی به رای گذاشته شود. در شورای حکام اکثریت موافق این اقدام نیستند.

حتی در صورت تصویب، رای منفی روسیه به قطعنامه E۳ نشانه وتوی قطعنامه تحریم‌ها در شورای امنیت است. اگر ایران مورد قانع کننده‌ای ارائه دهد، چین احتمالاً از روسیه پیروی می‌کند یا مانند برخی از اعضای غیردائم جنوب جهانی رای ممتنع خواهد داد.

ترئیکای اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) و ایالات متحده، به غیر از موضوع پادمان، می‌توانند بر اساس گزارش‌های آژانس، مکانیسم ماشه را علیه ایران فعال کنند. برخی بر این باورند که یکی از این سه کشور مکانیسم ماشه را قبل از ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵ در بهار فعال خواهند کرد. ارزیابی شما چیست؟

برای ایالات متحده، استفاده از مکانیسم ماشه با استناد به قطعنامه ۲۲۳۱ دشوار خواهد بود، زیرا دیگر نمی‌توان آن را به عنوان یک «شرکت کننده» (participant) در برجام در نظر گرفت و در هر صورت تحریم‌های کنونی آمریکا علیه ایران نسبت به از سرگیری تحریم‌های سازمان ملل (مثلاً شامل تحریم‌های نفتی نمی‌شود) آسیب‌رسان‌تر است.

تروئیکای اروپایی باید به «عدم اجرای قابل توجه تعهدات ذیل برجام» توسط ایران استناد کند و مکانیسم ماشه را قبل از انقضای آن در اکتبر ۲۰۲۵ فعال کند. اما این به معنای کنار گذاشتن هرگونه شانسی برای احیای برجام است.

تمام فعالیت‌های هسته‌ای ایران فراتر از برجام را غیرقانونی می‌کند و E۳ و اتحادیه اروپا را به بازگرداندن تحریم‌ها سوق می‌دهد و در نتیجه شرکت‌های آنها را از هرگونه حق تجارت یا سرمایه‌گذاری در ایران محروم می‌کند؛ بنابراین فعال کردن مکانیسم ماشه می‌تواند نتیجه معکوس داشته باشد.

*اعلام شده است که دولت ترامپ در اولین روز‌های آغاز به کار، کمپین فشار حداکثری را علیه ایران با دستورات اجرایی آغاز خواهد کرد. اگر چنین اتفاقی بیفتد به نظر می‌رسد پنجره کوچک دیپلماسی از بین می‌رود. نظر شما چیست؟

البته با توجه به نگرش گذشته وی نسبت به ایران و برجام، این یک ریسک و احتمال بالایی است. اما اکنون پس از عادی سازی روابط ایران و عربستان سعودی و سایر کشور‌های حوزه خلیج فارس، وضعیت تغییر کرده است.

دور از اطمینان است که آن کشور‌ها از تشدید تنش‌ها با ایران، احتمالاً تا یک جنگ منطقه ای، که بخش عمده‌ای از اقتصاد و تجارت را مختل می‌کند و منطقه را بی ثبات می‌کند، حمایت کنند. 

حتی اگر ترامپ به اسرائیل برای حمله مجدد به ایران، از جمله تأسیسات هسته‌ای آن، چراغ سبز نشان دهد، این خطر بزرگ خواهد بود که این امر ایران را تشویق به خروج از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) و تصمیم به ساخت سلاح‌های هسته‌ای می‌کند، چیزی که ایالات متحده همیشه قاطعانه با آن مخالفت کرده است.