اختلال GPS؛ خسارت سالانه یک میلیارد دلاری به اقتصاد ایران
بزرگ‌ترین قربانی اختلال جی‌پی‌اس، کسب‌وکارهای مبتنی بر نقشه و موقعیت‌یابی هستند. تاکسی‌های اینترنتی مانند اسنپ و تپسی، شرکت‌های حمل‌ونقل لجستیک، فروشگاه‌های آنلاین و حتی کسب‌وکارهای خرد محلی، با اختلال جدی در خدمات‌رسانی روبه‌رو شده‌اند. مشتریانی که آدرس اشتباه دریافت می‌کنند، رانندگانی که مسیر را گم می‌کنند و شرکت‌هایی که زمان و انرژی را در ترافیک از دست می‌دهند، تنها بخشی از این زنجیره خسارت‌اند.
اختلال در سامانه موقعیت‌یاب جهانی (GPS) که پس از حمله اسرائیل شدت گرفته، حالا دیگر صرفاً یک مشکل فنی نیست؛ بلکه به‌گفته کارشناسان، به «بحران اقتصادی و ملی» برای ایران تبدیل شده است. حسام آرمندهی، بنیان‌گذار پلتفرم «دیوار»، در یادداشتی در لینکدین هشدار داده که خسارت ناشی از این اختلال، سالانه حداقل یک میلیارد دلار بر اقتصاد کشور تحمیل می‌کند.
او با اشاره به تبعات این بحران نوشت: «تنها هدررفت بنزین ناشی از این اختلال، سالانه ۶۰ هزار میلیارد تومان هزینه روی دست اقتصاد کشور می‌گذارد». برای مقایسه، آرمندهی یادآور شد که ایران سال‌هاست برای آزادسازی شش میلیارد دلار پول بلوکه‌شده در کره جنوبی و قطر مذاکره می‌کند؛ در حالی‌که فقط خسارت سالانه GPS معادل یک‌ششم آن عدد است.
اقتصاد دیجیتال زیر ضرب
بزرگ‌ترین قربانی این اختلال، کسب‌وکارهای مبتنی بر نقشه و موقعیت‌یابی هستند. تاکسی‌های اینترنتی مانند اسنپ و تپسی، شرکت‌های حمل‌ونقل لجستیک، فروشگاه‌های آنلاین و حتی کسب‌وکارهای خرد محلی، با اختلال جدی در خدمات‌رسانی روبه‌رو شده‌اند. مشتریانی که آدرس اشتباه دریافت می‌کنند، رانندگانی که مسیر را گم می‌کنند و شرکت‌هایی که زمان و انرژی را در ترافیک از دست می‌دهند، تنها بخشی از این زنجیره خسارت‌اند.
این اختلال نه‌تنها اعتماد مشتریان به کسب‌وکارهای آنلاین را کاهش می‌دهد، بلکه در سطح کلان، بهره‌وری اقتصادی کشور را به شدت پایین می‌آورد.
امنیت در برابر اقتصاد؟
پیش از این، ستار هاشمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت پزشکیان، اعلام کرده بود که اختلال در GPS و طیف‌های فرکانسی «عامدانه و ناشی از ملاحظات امنیتی» است. به‌عبارت دیگر، سیاست‌گذاران میان امنیت ملی و پایداری اقتصاد دیجیتال در یک دوگانگی دشوار قرار گرفته‌اند. اما آیا هزینه اقتصادی این تصمیم قابل جبران است؟
در دنیایی که اقتصاد دیجیتال و لجستیک هوشمند پایه بسیاری از خدمات روزمره شده، محدودسازی یا تضعیف موقعیت‌یاب جهانی می‌تواند به منزله فلج کردن جریان اصلی اقتصاد باشد.
خسارتی بزرگ‌تر از اعداد
اگرچه آرمندهی خسارت را به شکل دلار و تومان محاسبه کرده است، اما تأثیر اختلال GPS تنها مالی نیست:
- اعتماد عمومی به فناوری و خدمات آنلاین در معرض آسیب است.
- کاهش سرمایه‌گذاری خارجی در استارتاپ‌های ایرانی محتمل خواهد بود.
- رقابت‌پذیری منطقه‌ای ایران در حوزه اقتصاد دیجیتال تضعیف می‌شود.
این‌ها پیامدهایی هستند که حتی با میلیاردها دلار جبران‌پذیر نخواهند بود.
اختلال GPS در ایران دیگر یک مسأله فنی نیست، بلکه آزمونی است برای تصمیم‌گیران کشور. اینکه امنیت ملی را چگونه تعریف می‌کنیم و در چه سطحی حاضر به پرداخت هزینه اقتصادی برای آن هستیم، پرسشی کلیدی است. هشدار حسام آرمندهی تنها یک یادداشت انتقادی نبود؛ بلکه زنگ خطری است برای آینده‌ای که در آن قطع ارتباط با جهان دیجیتال می‌تواند اقتصاد کشور را به انزوا بکشاند.
نویسنده: نویسا راد